Maritieme AI: de digitale revolutie die miljoenen kan besparen, mits je het goed doet

"Het is een eigenwijs kreng dat regelmatig hallucineert en je een woord van zes letters geeft als je om zeven vraagt." Geert Schouten, directeur bij Shipbuilder, windt er geen doekjes om als het gaat over de huidige staat van AI in de maritieme sector. "Maar onderschat niet wat het nu al kan betekenen voor je bedrijf. Een containerschip dat in het Suezkanaal dwars ligt kost miljoenen, en in de scheepsbouw zitten overal van die 'kleine Suezkanalen' verstopt in je processen."

Terwijl techgiganten miljarden pompen in generieke AI-systemen, worstelt de maritieme industrie met de vraag: instappen of afwachten? Is het hype of hulpmiddel? En vooral: hoe voorkom je dat je bedrijf achterblijft bij concurrenten die AI wél slim inzetten?

Deze vragen zijn urgenter dan ooit nu het Nederlandse Maritiem Masterplan AI heeft aangemerkt als een van de sleuteltechnologieën voor de toekomst van de sector. Maar volgens Schouten, die al sinds 2019 pioniert met taalmodellen en AI-oplossingen voor scheepsbouwers, schieten veel bedrijven in de valkuil van onrealistische verwachtingen.

De huidige status van maritieme AI

Waar staat de maritieme sector momenteel als het gaat om AI-implementatie? Volgens Schouten staan we nog maar aan het begin. "We zijn net begonnen. Dat geldt ongeveer voor iedereen wereldwijd," zegt hij. "In die generieke AI worden miljarden gestoken. In de specifieke, maritieme domeinkennis worden natuurlijk geen miljarden gestoken."

Shipbuilder is met hun SENSE-systeem al vijf jaar vooruit op veel ontwikkelingen in de markt. "Een bouwbestek van een schip kan 300 pagina's bevatten, dan kunnen wij dat door onze software halen en automatisch omzetten naar een gestructureerd datanetwerk. En daar geven we ook een betrouwbaarheidsscore op."

Kleine stapjes versus grote beloftes

Een belangrijke valkuil bij AI-implementatie is volgens Schouten dat bedrijven te grote stappen willen zetten. "Alles erin gooien leidt acuut tot hallucineren," waarschuwt hij. Met 'hallucineren' doelt hij op het fenomeen waarbij AI-systemen onjuiste of irrelevante informatie genereren alsof het feiten zijn.

"Je kunt een taalmodel niet dwingen om bepaalde dingen wel of niet te doen. Het is een eigenwijs kreng," lacht Schouten. "Ze hebben nogal last van wat ze noemen 'hallucineren'. Als je googelt op AI en hallucineren, dan kom je de meest briljante verhalen tegen."

De oplossing? "Begin met kleine stapjes. Analyseer eerst één zinnetje, dan nog één. Maak kleine stapjes, want dat levert al zoveel meerwaarde op omdat het dat hele proces enorm versnelt."

Domeinkennis: de ontbrekende schakel

Een cruciaal aspect dat volgens Schouten vaak ontbreekt in generieke AI-systemen is specifieke maritieme domeinkennis. "Een model trainen is een specialistisch vak. De maritieme domeinkennis is in publieke modellen niet 100% beschikbaar, dat is een beperking. En je eigen bedrijfskennis is daar al helemaal niet beschikbaar."

Dit verklaart waarom generieke AI-platforms zoals ChatGPT niet zomaar ingezet kunnen worden voor complexe maritieme vraagstukken. "Het ontwerpen, specificeren, bouwen, engineeren en onderhouden van een schip is extreem complex. Er zit heel veel kennis in de hoofden van mensen, met name veel ervaring."

Die ene gemiste eis kan je miljoenen kosten: AI & requirement management

Waar maritieme AI zich volgens Schouten nu al bewijst, is bij het structureren en analyseren van eisen, dus requirement management. "Neem een scheepswerf die werk uitbesteedt aan een elektrotechnische installateur. Je kunt niet zeggen: 'Ik gooi het over de brug, ik hoor wel wanneer jullie de kabels komen trekken.' Dat is geen slimme manier van werken."

Met AI-ondersteuning verandert de werkwijze enorm. "Als je het proces van samenwerken combineert met AI-hulpmiddelen, kun je eisen veel beter categoriseren. Dus: Dit zijn eisen uit de productie, dit zijn eisen van de elektrotechnisch installateur, dit zijn eisen die door de werf worden gesteld, en dit zijn eisen van de klant. Door die indeling kun je het engineering pakket voor bijvoorbeeld de elektrotechnisch installateur veel beter voorbereiden."

Deze structurering van requirements is volgens Schouten essentieel voor het verminderen van faalkosten en miscommunicatie. "Het verschil tussen goed en slecht requirement management kan miljoenen schelen in een groot scheepsbouwproject. En juist hier is AI nu al praktisch inzetbaar."

Maritieme AI: toepassingen in de keten

Waar kan AI nu al waarde toevoegen in de maritieme sector? Schouten ziet kansen in verschillende fasen van het proces, te beginnen bij tendermanagement:

"Het analyseren van wat de klant eigenlijk wil hebben is al een interessant gegeven. Heeft die klant alles wel verteld wat hij of zij wil hebben? Of zitten daar nog gaten in? Als je die eisen die aangeleverd worden analyseert met AI, dan kun je elk zinnetje apart pakken en zeggen: 'Wat staat hier eigenlijk? Is dat voor meerdere uitleg vatbaar? En welke vragen moet ik dan stellen aan mijn klant?'"

Een goed begin is volgens Schouten cruciaal voor het hele proces: "Als je je salesfase goed hebt gedaan, dan wil dat niet zeggen dat alles wat je hebt aangeboden perfect is, maar je hebt wel inzichtelijk welk deel perfect is en welk deel niet goed is ingevuld."

Dit draagt bij aan kostenbesparing: "Als je moet uitzoeken wat er precies nodig is tijdens de productiefase, dan is dat gewoon honderd keer zo duur dan wanneer je het in de beginfase goed hebt uitgezocht. Daar kan AI enorm goed bij helpen."

Faalkosten verminderen: de echte businesscase

De uiteindelijke businesscase voor maritieme AI ligt volgens Schouten bij het drastisch reduceren van faalkosten. "De kosten van een schip moeten met 15 tot 20% dalen. Dat is geen vrijblijvende wens, maar een keiharde noodzaak voor de Nederlandse maritieme industrie om concurrerend te blijven," stelt hij onomwonden.

"Kijk," verduidelijkt Schouten, "als je tijdens de productiefase moet uitzoeken wat er precies nodig is, dan is dat honderd keer zo duur dan wanneer je het in de beginfase goed hebt uitgezocht. AI kan die onzekerheden al vroeg in het proces zichtbaar maken."

Hij waarschuwt echter voor een instrumentele benadering: "AI is geen doel op zich, maar een nieuw gereedschap. En zoals met elk gereedschap geldt: geef een timmerman een hamer met een losse kop, en die kop vliegt bij de eerste klap door het raam. Dat kan met AI ook gebeuren als je er niet zorgvuldig mee omgaat."

Het Maritiem Masterplan en de AI-toekomst

Het onlangs gelanceerde Maritiem Masterplan heeft AI expliciet benoemd als een technologie waar de sector niet omheen kan. Tijdens een recente kick-off bijeenkomst werd AI volgens Schouten letterlijk als "headliner" gepresenteerd: "Er werd gezegd: 'AI komt eraan, laten we in het Maritiem Masterplan daar rekening mee houden.'"

Met zo'n 65 bedrijven die betrokken zijn bij dit masterplan, biedt het volgens Schouten "een fantastisch platform om dit soort dingen te introduceren en die bewustwording te starten." De vraag is alleen: hoe snel kan de sector werkelijk transformeren?

Gevraagd naar zijn verwachtingen voor het komende jaar is Schouten nuchter: "Maritieme projecten zijn nooit kortdurend. Een nieuwbouwproject duurt misschien wel drie of vijf jaar, wat betekent dat het leerproces traag verloopt. Wanneer je iets leert in het ene project, pas je dat toe in het volgende dat misschien een jaar later start. Daarom zeggen wij: kies een andere leercyclus met een hogere frequentie, want de buitenwereld staat niet stil."

Hij ziet de komende twaalf maanden vooral als "de maanden van de bewustwording" en benadrukt het belang van praktijkervaring: "We kunnen tienduizenden filmpjes bekijken, maar de echte hands-on ervaring doet een enorme bewustwording ontstaan in je brein. Dan zie je direct waar de meerwaarde zit."

Schouten sluit af met een oproep aan de sector: "Ik zeg tegen iedereen: begin nu met experimenteren. Start klein, leer snel en bouw voort op successen. De hype is dat alles kan in een aantal maanden, maar in de keiharde praktijk van de scheepsbouw is dat pertinent niet het geval. AI is geen wondermiddel, maar wel een cruciaal gereedschap voor wie bereid is het te leren gebruiken. Ik weet dat het miljoenen kan besparen, mits je het goed doet."