Opinie: De Sectoragenda als geopolitieke glazen bol

De Sectoragenda Maritieme Maakindustrie lijkt haar tijd vooruit te zijn geweest: de basis van de agenda zijn de Nederlandse nationale vitale belangen, die de laatste tijd steeds meer onder druk komen te staan. Vervolgens is gekeken op welke manier de maritieme maakindustrie een bijdrage hieraan levert en dit is vervat in vijf strategische belangen van de maritieme maakindustrie. Belangrijk nog om te benoemen is dat deze belangen altijd worden bezien vanuit de keten, dus niet alleen de bouw van schepen, maar bijvoorbeeld ook de operatie van de schepen door reders en de ontwikkeling van nieuwe technologie door kennisinstellingen.

Door weer en wind

Het eerste strategische belang van de sector is de vitale infrastructuur op zee. De sector levert een cruciale bijdrage aan de installatie en onderhoud van windmolens, elektriciteits- en datakabels, etc., maar ook aan de bescherming daarvan. De laatste maanden zijn er wekelijks wel berichten van sabotage van dit soort infrastructuur (nu nog voornamelijk op de Oostzee) maar ook van spionageactiviteiten om dit soort infrastructuur in kaart te brengen (ook in de Nederlandse wateren). De bescherming van deze infrastructuur, maar ook de paraatheid om in geval van problemen als Nederland zélf de boel te kunnen herstellen is van nationaal vitaal belang. Je wilt in zo’n geval niet afhankelijk zijn van buitenlandse partijen, al was het maar omdat je zo snel mogelijk de boel weer op orde wilt hebben.

Als gevolg van de klimaatverandering worden wij geconfronteerd met extremer weer, hierdoor neemt onder andere het overstromingsgevaar in de riviergebieden toe, zijn er heftiger stormen met gevaar voor de scheepvaart maar ook bijvoorbeeld meer stuwend water op onze waterlinies en ook de stijgende zeespiegel vormt een bedreiging voor ons land. Het aanpassen van ons land aan deze gevolgen noemt men klimaatadaptatie, het tweede strategisch belang. De maritieme maakindustrie levert een essentiële bijdrage aan de ontwikkeling en uitvoering van technische oplossingen hiervoor. Geopolitiek zien we nu een terugtrekkende beweging van een aantal landen als het gaat om de aanpak van de uitstoot van CO2. Ook klimaatadaptatie is daarmee onverminderd actueel.

De maritieme maakindustrie levert een evidente bijdrage aan de energietransitie met alle windparken die in zee worden aangelegd. De aanleg maar zeker ook het onderhoud zijn een belangrijke expertise voor de sector. Nederland heeft tot doel om in 2030 in totaal 21GW aan offshore wind capaciteit geïnstalleerd te hebben, voldoende voor 10 miljoen huishoudens. Geopolitiek zien we – al sinds de oorlog in Oekraïne maar zeker ook nu Donald Trump weer aan de macht komt – dat fossiele energie wordt ingezet als machtsmiddel. Europa is afhankelijk van het importeren van energie omdat het niet in haar eigen behoefte kan voorzien. Grotere onafhankelijkheid van buitenlandse (fossiele) energie maakt Nederland en Europa minder kwetsbaar.

We moeten verder kijken

Het vierde strategische belang van de sector behoeft in de huidige geopolitieke situatie eigenlijk weinig toelichting: militaire veiligheid. De kranten staan bol van de 2% NAVO-norm, de 5% ‘Trump-norm’, opschaling van de defensie industrie en spanningen wereldwijd. De Nederlandse marinebouw is zelfscheppend en daarmee uniek: in Nederland kunnen we geen eigen gevechtsvliegtuigen of – helikopters bouwen en ook voor tanks zijn we afhankelijk van samenwerking met andere landen, maar in Nederland kunnen we wel onze eigen marineschepen ontwerpen én bouwen.

De Nederlandse maritieme maakindustrie levert dus - samen met de hele Nederlandse maritieme sector - een grote bijdrage aan de nationale vitale belangen. Dit blijft niet onopgemerkt en dit is een belangrijke basis voor het succes van de sector in binnen- en buitenland. Hiermee komen we bij het laatste strategisch belang: het verdienvermogen. Dit verdienvermogen is zeker niet alleen afhankelijk van de bijdrage aan bovenstaande belangen. Een groot deel van de sector houdt zich met dit alles niet (bewust) bezig: die doet gewoon waar zij goed in is en waar Nederland al eeuwen goed in is: bootjes bouwen en bootjes varen.

De maritieme sector in Nederland heeft over de eeuwen heen al heel wat bizarre geopolitieke situaties meegemaakt en heeft altijd op haar manier een bijdrage geleverd aan de Nederlandse belangen. Ook nu doet ze dat weer, gewoon omdat we doen waar we goed in zijn. Maar om te zorgen dat we dit ook in de toekomst kunnen blijven doen, is het van onschatbare waarde dat de politiek zich bewust is van onze bijdrage en dat de politiek ook keuzes maakt die zorgen dat de hele maritieme keten in de toekomst behouden blijft. En exact dat is waarom de Sectoragenda Maritieme Maakindustrie zo’n belangrijk document is: dit is de basis voor een actief industriebeleid voor onze sector. En met de geopolitieke situatie van nu, is dit actueler dan ooit!

Sander den Heijer
Programmadirecteur Sectoragenda Maritieme Maakindustrie
Nederland Maritiem Land